خلاصه کتاب “هنر جنگ” اثر سان تزو

“هنر جنگ” اثر سان تزو یک شاهکار کلاسیک است. رهبران در سراسر جهان اغلب به این اثر ارجاع می دهند. در واقع، این کتاب یکی از تاثیرگذارترین نوشتارهای رهبری در تمام دوران است. آموزه‌های این کتاب در عرصه های کسب و کار، ورزش، زندگی شخصی، فرزندپروری و کم و بیش هر موقعیتی که ممکن است با مناقشه یا رقابت مواجه شوید، کاربرد دارد.

حال، چگونه یک کتاب راهنما که ۲۵۰۰ سال پیش نوشته شده است به چنین شهرتی رسیده؟ حقیقت این است که یک ایده خوب هرگز کهنه نمی شود.

در این خلاصه، ما به درون اندیشه‌های کلیدی مطرح شده در “هنر جنگ” می پردازیم. توصیه اصلی آن چیزی است که احتمالا هم دریافت کرده اید و هم به دیگران داده اید: نبردهای خود را هوشمندانه انتخاب کنید. اما چگونه باید این کار را انجام داد؟ و در بستر رهبری امروز این مهم به چه معناست؟

“هنر جنگ” با تقریبا ۵۰ صفحه، کتابی نسبتا کوتاه است. این خلاصه نیز نسبتا کوتاه خواهد بود. بخش زیادی از نسخه اصلی به تکنیک های جنگی می پردازد – اما با افزودن برخی ملاحظات متناسب با دنیای معاصر سعی داریم تا آموزه‌های آن را برای جهان امروز قابل اجرا کنیم.

در این خلاصه، شما خواهید آموخت:

• چگونه می توان از وقوع جنگ اجتناب کرد
• چگونه می توان به یک رهبر بهتر مبدل گشت
• چگونه می توان از رقیبان خود پیشی گرفت

هنر رزم و بستر تاریخی آن

بیایید برای درک بهتر “هنر رزم” و پدیدآورنده‌اش، چرخ زمان را ۲۵۰۰ سال به عقب بچرخانیم. قرن پنجم پیش از میلاد است؛ دورانی لبریز از کشمکش‌ها و نبردهای خونین میان قلمروهای متخاصم چین. در میان سرداران و مشاوران جنگی آن دوران، نام “سون تزو” می درخشد – کسی که پیروزی‌اش چشم‌ها را خیره کرده بود.

او فرمانده، اندیشمند نظامی و نویسنده‌‌ای چینی بود. لشکرکشی‌های پیروزمندانه‌اش انگیزه نگارش رساله‌ای نظامی شد. آری، سخن از کتابی است در باب جنگاوری. اما اندیشه غالب در این کتاب، بر گزینه‌هایی به جای نبرد واقعی تکیه دارد – همچون تسلیم شدن (هرچند موقتی).

کتاب سیزده فصل دارد، و هر فصل آکنده از گزاره‌های کلیدی در باب فنون جنگی، به جای شرح و بسط نثرگونه. هم اینک مهم ترین نکته این کتاب برملا شده است: “نبردهایت را هوشمندانه برگزین” و اساسا کارزار، پیش از آنکه شمشیرها از نیام برکشیده شوند، با پیروزی توأم است.

اما پیش از پرداختن به جزئیات، نگاهی گذرا به این سیزده فصل می‌اندازیم: طرح‌ریزی، اقتصاد جنگ، پنج ستون یکپارچگی و توانمندی، اهمیت دفاع از مواضع، به کار بستن خلاقیت در آوردگاه، واکنش سریع به رخدادهای میدان نبرد، خطرات یک رویارویی تمام‌عیار، ضرورت انعطاف‌پذیری، ارزیابی نیت دشمنان، سه عامل مقاومت، نُه مرحله لشکرکشی، شیوه درست به کارگیری جنگ‌افزار، و ارزش اطلاعات صحیح.

بخش زیادی از کتاب به استفاده بهینه از زمین و منابع سپاه برای رسیدن به برتری می‌پردازد. برای آگاهی کامل از جزئیات، خواندن کتاب به شما پیشنهاد می‌شود. اما اگر می‌خواهید از رهنمودهای این کتاب، رهبری لایق و شایسته بسازید، با ما همراه بمانید.

از دانش و آگاهی، سلاحی برای پیروزی بساز

سون تزو، استاد مسلم قدرت نرم بود؛ یعنی بر آن بود که بدون درگیری مستقیم در میدان کارزار، پیروز شود. او اگر جنگی هم گریزناپذیر می‌نمود، نخست می‌کوشید نبردهای آسان را فتح کند.

بهترین شیوه‌ی پیروزی در نبردهای آسان، داشتن دانشی ژرف از درون جبهه حریف است. آری؛ سون تزو هواخواه جاسوسی و جنگ روانی بود. امروزه شاید به جاسوسی صنعتی روی آورید، یا تنها با کمی جستجو در اینترنت و گفتگو با شبکه آشنایان خود، از ضعف و قوت رقیب باخبر شوید.

حال بیایید این اندرز را به عرصه عمل بکشانیم. اگر در جایگاهی هستید که باید آتش کشمکش‌ها را فرونشانید و “نبردی” را ببرید، بسیار مهم است که شناخت دقیقی از طرف مقابل داشته باشید. هدف، اندیشیدن فراتر از چارچوب‌های رایج و پاسداشت منابع‌تان است.

اپل با شعار “متفاوت بیاندیش” همین رویه را پیش گرفت. هدف، کلنجار رفتن با رقبا نبود، بلکه آفرینش یک بازی کاملا تازه بود. این شرکت می خواست پا را از صنعت رایانه‌های شخصی بیرون نهد و به همین روی آی‌پاد، آی‌پد، اپل‌واچ و دیگر محصولات سر برآوردند. اسپاتیفای نیز همینگونه کرد. آن‌ها فقط یک سکوی پخش موسیقی نبودند، بلکه به بازاری برای هر آنچه با صدا سروکار دارد تبدیل شدند. امروزه تقریبا هر محصول صوتی که به ذهن برسد در اسپاتیفای یافت می‌شود.

پس گام نخست برای پرهیز از جنگ این است: صحنه بازی را یکسره نو کنید. به جایی بروید که رقیبی نباشد و از افق دید آنها فراتر بیاندیشید.

چابکی، جان‌مایه نبرد است

پیشتر گفتیم که رصد رقیب یا دشمن، امری حیاتی است. برای این کار راه‌های گوناگون پیش روی توست. سون تزو دل‌باخته جاسوسی بود. این روزها جاسوسی صنعتی رواج دارد، اما تو به داده‌ها، تحلیل بازار و هوش تجاری هم مسلح هستی.

اگرچه “شناخت دشمن” واجب است، “شناختِ خویش” نیز همانقدر اهمیت دارد. اطلاعاتی که از دشمن به دست می‌آوری قابل بهره‌برداری است، اما اگر شناخت کاملی از تیم یا شرکت خودت، توانمندی‌ها، نقاط قوت و کاستی‌های آن نداشته باشی، آن اطلاعات از کف‌ات می‌لغزند.

پس پیش از هر حرکتی علیه رقیب، مطمئن شو که بدانی چگونه می‌خواهی ضربه را پیگیری کنی. به منابع و مهارت‌های گروه بیندیش. آیا هیچ شکاف و کشمکشی هست که بشود همچون نقطه ضعف از آن سود جست؟ آیا توان برپایی کارزاری تبلیغاتی درازتر از رقیبت را داری؟

هنگامی که حمله می‌بری، باید چابک باشی. سون تزو می‌فرماید: “چابکی، جان‌مایه نبرد است. از هر غفلت دشمن بهره بجوی، در راه‌هایی ناگهانی پیشروی کن و به او در جایی یورش ببر که بی‌دفاع و بی‌خبر است.”

به سخن دیگر، سرعت و زمان‌سنجی رمز پیروزی‌اند. هم چالاک باش و هم در بزنگاهی غیرمنتظره پا به میدان گذار.

فرض کن رقیبت دارد دست و پا می‌زند تا از شر یک بحران عمومی خلاص شود. در این میان، شاید تو ماه‌ها وقت گذاشته باشی تا به‌روزرسانی مهمی در محصولت بدهی و رقیب را از میدان بیرون کنی. در چنین لحظه‌ای باید آماده حمله باشی، باید آنقدر فرز باشی که ضربه‌ات را حواله کنی. رقیبت غرق جابه‌جایی مدیران است؟ فرصت را غنیمت بشمار!

فرمانروایی سردار شایسته

پیش از این از نبرد و کارزار سخن گفتیم، از چم و خم رزم اندیشیدیم. اکنون بیایید گوش جان به نغمه های سون تزو در باب زمامداری بسپاریم.

بزرگترین آموزه سون تزو در پیشوایی نکته ای است بس آشنا: “سردار، با کردار خویش رهبری می کند، نه با زور بازو.”

پیشرو راستین می بایست:

• کارکشته باشد و کاردانی او از گذر سالیان به بار نشسته باشد. دیدگان تیزبین سردار خردمند، رخدادهای آینده را از پس پرده ی روزگار می نگرد.
• چونان شاهینی تیز پرواز، پیشاپیش رخداده ها را به فراست دریابد و در بزنگاه سرنوشت، چه در میدان رقابت و چه در رخدادهای عادی، چابک و جان بر کف به مقابله برخیزد.
• صاحب فضایل انسانی باشد؛ درستکردار، دلرحم و مردم دار. سون تزو را عقیده بر این است که سردار باید لشکر خویش را چونان فرزندان دوست بدارد و از آنها پاسداری کند، تنها با چنین مهرورزی است که دل های سپاهیانش را تسخیر خواهد کرد.
• خویشتن دار و سختگیر باشد. هرچند سختکوشی و سحرخیزی از خصلتهای پسندیده زمامداران است، اما سختگیری و انضباط مد نظر سون تزو برجستگی دیگری دارد.
• سرانجام، پیشوا باید توقع کار درخشان از زیر دستان داشته باشد. او باید در کنار نظم و انضباط، نظامی از پاداش نیکوکاری را نیز در میان لشکریان خویش پایدار کند.

خلاصه پایانی

اکنون که به انتهای گذرتان از خلاصه کتاب “هنر جنگ” سان تزو رسیده‌اید، مهم‌ترین نکته‌ای که آموخته‌اید این است که هر ستیزی لازم نیست به میدان نبرد بکشد. گاه زیرکانه تر آن است که یکسره از کارزار جنگ پرهیز کرد؛ به جای آن‌، توشه دانایی از رقیب را برگرفت، از چهارچوب‌های رایج فراتر رفت و میدان بازی را خود آراست. اغلب پیروزی‌ها ریشه در تدارکی موشکافانه دارند. اگر خوب مهیا باشید، هنگام طلوع فرصت، می‌توانید چونان آذرخشی فرود آیید – به یاد داشته باشید که شتاب، جوهره کار است. در مقام یک رهبر، مهربان باشید ولی قاطع. به تجربه‌هایتان تکیه کنید و منضبط باشید. هنگامی‌که خود الگوی دیگران می‌شوید، بی شک دلدادگی گروهتان را به چنگ خواهید آورد.